29 oct 2010

The Butterfly Circus

Se trata de una película pequeña, un cortometraje, pero que cuenta una historia grande, muy grande. De uno de sus protagonistas, Nick Vujicic, ya hablamos en otro post. La película El Circo de la Mariposa ganó en el 2009 el primero premio del concurso The Doorpost Film Project. Participan obras que tratan, de alguna forma, los valores humanos. Como por ejemplo, la amistad, la confianza, el esfuerzo, la motivación… Es decir, la escuela, la vida.

27 oct 2010

Las fórmulas maravillosas (2)

Hace unos días me llegó por Twitter una maravilla. Fue gracias a @ManuElpielRoja, que es el responsable de una de las mejores islas que conozco: Ínsula Dulcamara. Al ver esta animación tan sugerente, recordé que tenía pendiente la continuación de un post. Así que una fórmula de inicio como Il était une fois, usada por un ilustrador francés para hablar de cuentos, hace que aumentemos nuestra relación de fórmulas.

Il etait une fois - Benjamin Lacombe from B&C on Vimeo.

Esta nueva lista de fórmulas de inicio y de cierre o final recoge, sobre todo, expresiones del imaginario popular español. Pero también aparecen algunas fórmulas utilizadas en los cuentos magrebíes y norteafricanos. Pues incluso en la diversidad hay coincidencias y semejanzas culturales.

Más fórmulas de inicio: Se cuenta que…; Érase antaño…; En los antiguos tiempos…; Érase en algún lugar un rey…; Érase que se era, que en buena hora sea…; En cierta ocasión…; Has de saber para contar y entender para saber que esto era…; Cuentan que cuentan que me contaron…; En cierto país muy lejos, muy lejos!, que de lejos que era ya no me acuerdo ni dónde era…;  En la tierra del olvido, donde nadie se acuerda ya de nada…; Esta era una vez que había…; Cuentan los que lo vieron (yo no estaba, pero me lo dijeron)…; Cuentan y no paran de contar…

Más fórmulas de final: El cuento se ha acabado antes de que nuestras riquezas se hayan agotado. - Y fueron felices, comieron perdices y a mí no me dieron porque no quisieron. - Los dejé allí y he vuelto aquí. – Y se quedaron allí y a mí me enviaron aquí para que te lo contara a ti. - Y aquí termina esta historia, más larga que una zanahoria. - Y fue por un caminito y fue por otro y si este cuento te gustó, mañana te cuento otro. - Con pan y pimiento asado este cuento se ha acabado. - Y cuando yo marché de aquel pueblo todavía quedaban bailando. - Y cuando estaban en lo más bonito del sueño, vino el día y los despertó. - Se acabó el cuento y se lo llevó el viento y se fue por el mar adentro. - Esto es verdad y no miento, y como me lo contaron te lo cuento.

Ver: As fórmulas marabillosas (1)

13 oct 2010

Cincenta, Cenicienta, Cinderella

Os contos populares están na tradición dos pobos, pero non pertencen a ningún en particular. Por exemplo, sabemos da Cincenta en galego, que é a Cenicienta en castelán ou español, e tamén Cinderella en inglés, Aschenputtel en alemán, Cendrillon en francés, Akungen en sueco, Pepelyouga en serbio, Hamupipóke en húngaro, Cerentola en italiano, Popelka en checo...

No universo dos contos non existe un único lugar para cada historia. Por iso, de cada un deles hai moitas versións, e cada unha co seu propio nome nalgunha das linguas do mundo. Así que estou seguro de que a nosa Cincenta debe sentirse moi orgullosa das máis de 345 variantes da súa historia.

É ben sabido que a Cincenta é a personaxe principal dun famoso conto de fadas. Nos países de raíz hispánica, ou incluso ibérica, estamos máis familiarizados co relato dos Irmáms Grimm ou coa versión de Charles Perrault. Ademais, probablemente a mayoría coñece a película de Walt Disney. Pero, en realidade, tampouco é certo que haxa unha única versión desa historia. Existen tantas que se pode afirmar que Cincenta realmente non era así, como contaron en Hollywood.

A escritora Alison Lurie, autora do libro No se lo cuentes a los mayores, ofreceunos algúns interesantes datos. Ao parecer, a orixe de Cincenta está no Antigo Exipto, na historia de Rhodopis. Debido a esa antigüidade, as versións multiculturais deste conto popular forman un recurso atractivo na escola, para dar a coñecer as crenzas e culturas doutros pobos.

Aínda que os produtos da factoría Disney posúan unha audiencia inimaxinable para o narrador de contos de calquera época, o seu repertorio é escaso, se temos en conta a extraordinaria riqueza da literatura popular. Iso é o primeiro que se descubre nunha viaxe ao redor do mundo en compañía de Cincenta.


Ver Cincenta ao redor do mundo en un mapa más grande

Esta nova aventura ao redor dos contos só está no seu principio. De momento, atópase nunha etapa inicial. Pero aínda que é unha idea pequena, xa ten o seu título nun mapa de localizacións, que tamén está nunha fase previa. Estou convencido de que coa axuda de Ismaíl e os seus amigos intentaremos embarcar outra vez, e partir en busca das historias de Cincenta…

12 oct 2010

A nosa volta ao mundo

Este post escribiuse desde unha segura mesa de traballo, ao abrigo de tormentas, de calores e de ventos. As únicas dificultades, por dicilo dalgún xeito, foron debidas á conexión a Internet. Pero escribir sobre unha viaxe ao redor do mundo ten os seus problemas. Aínda que sexa a través dos seus contos. Claro que nada comparable ao que sentiron os viaxeiros doutras épocas e noutras xeografías.

No tempo de Xulio Verne, dar a volta ao mundo en 80 días era un gran éxito. Hoxe xa non é así; incluso pódese lograr en menos de oitenta horas. Pero en Educa con TIC, con la colaboración de Google Maps, descubrimos unha forma más cómoda e máis rápida. Tratábase de dar a volta ao mundo usando os seus contos, as súas lendas e os seus mitos. Para conseguirlo, tiñamos sobre todo o material publicado con anterioridade na súa web: La puerta de los cuentos e Mis viajes con Cenicienta. Así que, sen máis, o día 26 de setembro publicouse un post titulado La vuelta al mundo en 80 cuentos. Sen decatarnos, iniciabamos unha gran aventura.

No mapa inicial aparecían soamente 23 relatos. Pero con axuda podíamos completar a lista de contos, ata chegar á cifra de Verne. Así, dalgún xeito recordariamos ao gran novelista francés. Pero tamén serviría para difundir e compartir as historias populares do noso mundo, de calquera continente ou país. Ademais dos contos, o mapa podíase completar con textos, imaxes, audio e vídeo, para que esa viaxe merecese ser contada e recordada.

Pois ben, o venres 9 de outubro, antes da medianoite, acadamos a cifra soñada. Terminamos a nosa primeira volta ao mundo en máis de 80 contos! E agora, cando se publica esta entrada, o mapa xa recibiu case 30.000 vistas. Incrible!


Ver La vuelta al mundo en 80 cuentos en un mapa más grande

A todos os viaxeiros, a todas as viaxeiras, o noso mais sincero agradecemento.

7 oct 2010

Tío Conejo y Mario Vargas Llosa

En algunos de mis trabajos, Carmen Bravo-Villasante resultó siempre una ayuda insustituible. Por ejemplo, con su libro Antología de la literatura infantil universal, y, sobre todo, con su obra Cuentos populares de Iberoamérica. Ella fue la que presentó a Tío Conejo, el personaje que protagoniza este post y que apareció en una experiencia de aula.

Tío Conejo es (o era hasta no hace mucho tiempo) un héroe muy popular en muchos cuentos de Costa Rica, Colombia, Venezuela y otros países. En algunos lugares cambia de nombre, y así en Puerto Rico lo conocen (o conocían) como Compae Conejillo, y en la República Dominicana se transforma en el Seño Conejo. La escritora Carmen Lyra recogió y reelaboró algunas de sus historias en un libro titulado Cuentos de mi tía Panchita.

Así que, mucho antes de que Beatrix Potter escribiera sus relatos de animales, o de que la industria del cine de Hollywood nos inundara con Bugs Bunny, y recientemente con Roger Rabbit, la literatura oral de Iberoamérica ya había inventado personajes semejantes. Puede que incluso el mismo Walt Disney -por cierto, un hijo de Tío Sam- conociera bien los cuentos de animales del sur de su continente, antes de crear sus primeros y luego famosos dibujos.

Nuestros cuentos de Tío Conejo, alrededor de aquella experiencia, fueron creciendo poco a poco hasta que formaron una pequeña biblioteca. Pero en un momento dado, además de cuentos de Iberoamérica, también aparecieron otros cuentos de raíz hispánica, o cuentos maravillosos de cualquier lugar. Es decir, la experiencia surgió de esa amalgama de relatos universales y a la vez intemporales, gracias a una asociación de cuentos de allá y de aquí: de América, de España, de Europa... Realmente no hubo que forzar demasiado la unión. Tanto unos como otros están constituidos por las mismas palabras y por la materia de los mismos sueños.

CUENTOS DE IBEROAMÉRICA

Tío Conejo y Tía Boa (Costa Rica); Tío Conejo y la Tía Zorra muerta (Colombia); El asna, su hijo y el tigre (Venezuela); El origen de la noche (Paraguay); El agua de la vida (Panamá); O macaco e o rabo (Brasil); El caballito de siete colores (Rep. Dominicana); Kemánta (Tierra de Fuego); Blancaflor (España); El indio errante (Argentina-Chile); Juan el Oso (España); Linda Branca (Portugal); El jaguar y el fuego (Venezuela) - LIBROS: Cuentos populares de Iberoamérica; Mitos, cuentos y leyendas de los cinco continentes; Los cuentos de mi tía Panchita.

CUENTOS MARAVILLOSOS

El gato con botas; Las habichuelas mágicas; Los tres cerditos; El flautista de Hamelin; La Bella Durmiente; La casita de chocolate; La Cenicienta; Los músicos de Bremen; Caperucita Roja; Blancanieves y los siete enanitos; El sastrecillo valiente; La sirenita; Juan Sin Miedo - LIBROS: Cuentos en 5 minutos; Cuentos al amor de la lumbre I.

A través de Tío Conejo conocí en Madrid al escritor Mario Vargas Llosa, que hoy acaba de recibir el Premio Nobel de Literatura, y al que felicito desde aquí. Recuerdo su sorpresa por el nombre del personaje, tan cercano a su memoria. Y sobre todo por la imaginación que desplegábamos en el aula, capaz de unir el nuevo y el viejo mundo…

Mario Vargas Llosa

Página web oficial

Related Posts with Thumbnails